Siedem odsłon – Polskiego Wydawnictwa Muzycznego

Odsłona I. Tysiączne wydawnictwo

Czy może być coś niezwykłego w historii Wydawnictwa? W przypadku klasycznie rozumianej oficyny zajmującej się publikowaniem książek być może niekoniecznie. Jednakże rzecz ma się zupełnie inaczej w odniesieniu do wydawcy muzyki. Muzyka ze względu na swój czasowy, ulotny charakter wymaga nieustannie odtwarzania, nie stoi gotowa na półce jak książka. Żeby jej doświadczyć musimy ją odtwarzać za każdym razem od nowa i to najlepiej w autentycznym wykonaniu na żywo. Wielkie dzieła muzyki tzw. „klasycznej” często wymagają wieloosobowego składu wykonawczego. Do tego celu niezbędne jest posiadanie partytur i innego rodzaju wydań materiałów nutowych dla orkiestry, chóru czy solistów.

Niewielu jest specjalistów mogących się zajmować rekonstrukcją utworów muzycznych sprzed wieków, profesjonalną edycją i składem nut do postaci partytur czy głosów orkiestrowych. W Polsce przez wiele lat jedynym, a do dziś wciąż największym i najważniejszym wydawcą muzycznym jest znany wszystkim muzykom PWM czyli Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Ażeby zrozumieć czym dla kultury polskiej stało się Polskie Wydawnictwo Muzyczne, należy uświadomić sobie w jakich czasach i warunkach ono powstało. PWM został powołany do istnienia zaraz po II wojnie światowej w 1945. Przed oficyną tą postawiono zadanie wydawania: książek o muzyce, nut, partytur, materiałów orkiestrowych, muzycznej literatury pedagogicznej itp. Obszar twórczości muzycznej do zagospodarowania był ogromny. Zaległości wręcz niewyobrażalne. Nigdy wcześniej w Polsce nie istniał wydawca, który by publikował całość polskiej literatury muzycznej na taką skalę, nie mówiąc już o twórczości zagranicznej. Przed II wojną światową istniało kilka wydawnictw m.in. wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej oraz Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej, którego dyrektorem przez dwa lata był Tadeusz Ochlewski późniejszy założyciel PWM. Lecz była to zaledwie kropla w morzu potrzeb.

Wyobraźmy sobie w jak fatalnym stanie była polska kultura muzyczna, którą dotknęły kataklizmy w postaci zaborów oraz dwóch wojen światowych. W tym czasie nie tylko nie było warunków do wydawania muzyki, ale wręcz wiele cennych zbiorów zostało zaprzepaszczonych. Jednym z najcięższych doświadczeń było Powstanie Warszawskie, w wyniku którego zniszczona została stolica Polski, a w jej zgliszczach pogrzebano razem z ludźmi także ich twórczość. Wielu kompozytorów po wojnie zostało z pustymi rękami, archiwa biblioteczne przechowujące bezcenne zabytki muzyczne przestały istnieć.

Na przywrócenie do życia muzycznego czekała de facto cała historia muzyki polskiej: od Mikołaja Gomółki i Wacława z Szamotuł poprzez Chopina, Moniuszkę i Szymanowskiego, aż po najnowszych twórców: Lutosławskiego, Bacewicz i wielu innych.

Do pracy zabrano się od razu i to z wielkim impetem, na efekty nie trzeba było długo czekać. Jeszcze tego samego roku 1945 na jesieni wydano pierwszy utwór muzyczny - "Romans na skrzypce i fortepian" Aleksandra Zarzyckiego, opublikowany został pierwszy numer czasopisma Ruch Muzyczny – poświęconego bieżącym wydarzeniom muzycznym. W następnym roku organizowany jest pierwszy koncert PWM ze współczesną muzyką polską. Ukazuje się tez pierwsza książka. Łącznie w ciągu 1946 roku opublikowano 53 tytuły o nakładzie blisko stu tysięcy egzemplarzy, zapotrzebowanie na tego rodzaju publikacje było ogromne, życie muzyczne w kraju dopiero się odradzało. Następne lat przynosiły kolejne sukcesy. W osiem lat później Stefan Kisielewski tak pisał w "Tygodniku Powszechnym" z 1952 roku:

"(...) Tysiączne wydawnictwo i wiele milionów nakładu - te cyfry chyba coś mówią. Bez niczyjej urazy, a także bez cienia przesady stwierdzić można, ze Polskie Wydawnictwo Muzyczne w ciągu niespełna ośmiu lat swego istnienia wydrukowało więcej nut i książek o muzyce, niż dokonano tego u nas w okresie od Mieszka l do r. 1945. Jeśli Kazimierz Wielki „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowa­ną", to PWM zastał polską muzykę pisaną, a zostawił (właściwie jeszcze nie zostawił) - drukowaną. W dziedzinie wydawnictw tak muzyki starej, jak i nowej, najrozmaitszych rodzajów i gatunków, a także w dziedzinie podręczników, mono­grafii i studiów zrobiono już masę, zaś szeroki, wyzbyty na ogół partykularyzmów czy jednostronności dobór wydawanych dzieł jest wynikiem właściwego zrozumienia przez instytucję szczytnego obowiązku służby kulturze narodowej. (...)"

cdn.