Polifonia renesansu i estońskie hymny ludowe na Wawelu

 Wóz z sianem – tryptyk Hieronima Boscha archiwum Filharmonii Krakowskiej

Polifonia renesansu i estońskie hymny ludowe będą rozbrzmiewać w najbliższą środę w Sali Senatorskiej w ramach cyklu Wieczór Wawelski. Gościć będziemy  estoński zespół wokalny Heinavanker z Tallinna, specjalizujący się w wykonawstwie sakralnej muzyki dawnej.

Nazwa zespołu zainspirowana została słynnym tryptykiem Hieronima Boscha (1453-1516). To wyjątkowe dzieło sztuki przedstawia wielki wóz siana pędzący przez świat dręczony agonią i podążający ku zagładzie. By uleczyć ziemskie cierpienie, anioły ze szczytu wozu posyłają jednak w świat piękną muzykę. Od 1996 roku funkcję dyrektora artystycznego pełni Margo Kölar z Estońskiej Akademii Muzycznej. Heinavanker cechuje bardzo spójne, jednorodne i łagodne brzmienie głosów. 

Prowadząca zespół Margo Kölar tak pisze o muzyce składającej się na program koncertu 

Estońskie religijne pieśni ludowe lub popularne chorały powstały w wyniku religijnej odnowy społeczności wiejskiej. Większość z tekstów została zaczerpnięta z luterańskiego zbioru hymnów. Melodie zostały jednak rozbudowane w taki sposób, że są prawie nie do poznania, zwłaszcza że  często bywają bardzo pomysłowo ozdobione. Pieśni te, częściowo improwizowane, są wykonywane przez cały zespół.

Kamieniem węgielnym inspirującej i trudnej do zdefiniowania muzyki Johannesa Ockeghema (ok. 1417-1497) jest niezwykła równowaga pomiędzy ukrytymi matematycznymi konstrukcjami, a pozornie spontanicznymi liniami melodycznymi, które w istocie opierają się na tych konstrukcjach, ale wymykają się ich ramom. Ockeghem jest kompozytorem, którego twórczość stanowi ukoronowanie muzycznych idei epoki i tym samym tworzy przeciwwagę dla niej w kolejnym pokoleniu, które będzie już preferowało ścieżki bardziej klarowne. Od współczesnych śpiewaków utwory Ockeghema wymagają tak wiele, że ich wykonywanie uważane jest za próbę odwagi. „Sam maestro ostatecznie pracował z tymi samymi śpiewakami przez czterdzieści lat” – wzdychają eksperci, odkładając nuty z powrotem do szuflady.

Pod koniec koncertu usłyszymy jeden z najstarszych i najbardziej charakterystycznych przykładów kultury estońskiej: przedchrześcijańską runiczną pieśń Loomiselaul (Stworzenie) z Kadriny. Jest to pieśń o ptaku, który wije gniazdo w zagrodzie, składa jaja, wysiaduje je i wydaje na świat potomstwo. Jedno z piskląt staje się słońcem, drugie księżycem, trzecie gwiazdą, a czwarte tęczą. Ten tradycyjny utwór wokalny prawdopodobnie pochodzi sprzed wielu tysięcy lat. Rozpoznajmy w nim podstawowe cechy pieśni runicznej np. otwierający rym, ośmiostopowe poetyckie metrum trocheiczne czy dialog między przodownikiem i chórem.

Koncert więc zapowiada się obiecująco. Polecam również stronę internetową zespołu Heinavanker, gdzie można posłuchać fragmentów utworów.
 

Wieczór Wawelski
11. 05. 2011 środa godzina 19.30
Sala Senatorska na Wawelu
 

Program:
 

·        Estoński hymn ludowy z Pärnu-Jaagupi 
Estonian folk hymn from Pärnu-Jaagupi
Ma Tänan Sind
(Dzięki Ci Panie / We thank you, O Lord)

·        Johannes Ockeghem (ok. 1417–1497)
Salve Regina 

·        Ave Maria graduał / Graduale (Łuk. 1:28,42,34,35)

·        Estoński hymn ludowy z Hiiumaa
Estonian folk hymn from Hiiumaa
Mu Süda Ärka Üles
(Przebudź się moje serce / Awake up, my heart)

·        Estoński hymn ludowy z Kolga-Jaani 
Estonian folk hymn from Kolga-Jaani
Au Kiitus Olgu Igavest
(Chwała na wysokości Bogu / Glory to God in the highest)

·        Johannes Ockeghem – Credo

·        Veni Creator Spiritus hymn

·        Oh Jumal Looja Püha Vaim
(Przybądź Duchu święty / Come Creator Spirit)

***

·        Estoński hymn ludowy z Suur-Pakri 
Estonian folk hymn from Suur-Pakri
Rahva Õnnistegija
(Przybądź teraz Zbawicielu / Now come, Saviour of the gentiles)

·        Johannes Ockeghem – Sanctus

·        Estoński hymn ludowy z Vormsi
Estonian folk hymn from Vormsi
Oh Jeesus, Sinu Valu
(O Głowo, coś skrwawiona / O Head full of blood and wounds)

·        Estoński hymn ludowy z Vormsi 

Estonian folk hymn from Vormsi
Mu Mano Tulge Latse
(Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie / Let the children come to me)

·        Johannes Ockeghem - Agnus Dei

·        Estoński hymn ludowy z Vormsi
Estonian folk hymn from Vormsi
Kas Sureb Nii Mu Kõige Armsam Elu
(Czy to moje najdroższe życie kona w ten sposób? /Is my dearest life dying like that?)

·        Estońska przedchrześcijańska pieśń runiczna z Ambli

Estonian pre-Christian runic song from Ambla
Loomiselaul
(Stworzenie świata / The Creation)

Zespół wokalny HEINAVANKER (Estonia)

Margo KÕLAR tenor, dyrektor artystyczny
Eve KOPLI sopran
Kadri HUNT alt
Anto ÕNNIS tenor
Taniel KIRIKAL baryton

Vambola KRIGUL bas