Pierwszy polski neoklasyk
Czy zapomnienie o twórczości Tansmana w Polsce można zrzucić jedynie na to,
iż kompozytor wyjechał z kraju i robił karierę poza granicami polski? Czy
zmiana obywatelstwa, o którą – jak sam wspominał – poprosił we Francji nieco
pośpiesznie pod wpływem chwili, przekreśla go jako twórcę polskiego? Sam
Tansman nigdy się nie wypierał swojej polskości:
wystąpiłem o tę zmianę [obywatelstwa] dopiero wiosną 1938 r., kiedy po
powrocie z podróży poślubnej do Włoch z moją drugą żoną Colette przeczytałem w gazetach,
iż Polska zawarła układ o nieagresji z Niemcami. W ciągu dwóch tygodni, w dniu
1 czerwca 1938 r. otrzymałem od prezydenta Republiki Lebruna pismo akceptujące
moją prośbę. Co wcale nie zmienia faktu, że nadal jestem polskim kompozytorem.
Jednak przez lata nazwisko Tansmana zostało zapomniane, a polskie środowisko
muzyczne zaczęło stopniowo odkrywać jego muzykę dopiero po długim czasie
całkowitego nieistnienia. Jego utwory z wolna zaczęły pojawiać się na
koncertach, zaczęto przywoływać jego sylwetkę w okolicznościowych artykułach,
wreszcie powstał znakomita biografia twórcy, autorstwa Janusza Cegiełły, Dziecko
szczęścia. Aleksander Tansman i jego czasy z 1986 roku. W latach
osiemdziesiątych, tuż przed śmiercią, Tansman otrzymał kilka nagród z Polski: w
1983 roku Złotą Odznakę Orderu Zasługi oraz Odznakę Zasługi dla Kultury
Polskiej, jak też Członkostwo honorowe i Medal Związku Kompozytorów Polskich, w
1986 roku Akademia Muzyczna w Łodzi nadała mu doktorat honoris causa. Jednak o
tym, iż jest to twórca polski, nie świadczy tylko jego pochodzenie czy język
ojczysty, lecz przede wszystkim jego muzyka, która mówi za siebie. Kompozytor w
liście do czytelników polskich z czerwca 1983 roku pisze:
Oczywiście wiele zawdzięczam Francji, ale nikt, kto kiedykolwiek słyszał
moje utwory, nie może mieć wątpliwości, że byłem jestem i na zawsze pozostanę
kompozytorem polskim.
w innym miejscu dodaje:
Moja muzyka ma w sobie dużo polskości. Zresztą mazurki są w prawie
każdym moim utworze; w kwartecie smyczkowym, w symfoniach. Polski folklor jest
bardzo bogaty. [...] Sądzę, że to po trosze tłumaczy także linię melodyczną
moich utworów, a przede wszystkim zapis harmoniczny.
Zresztą sprawy polskie do samego końca go interesowały. W 1981 roku po
wzlocie Solidarności był w Polsce, dedykował też jeden ze swych utworów Lechowi
Wałęsie.
Mam (…) list od Lecha Wałęsy, ponieważ skomponowałem utwór pt.: Hołd,
który wykonano w Gdańsku i on przysłał mi ten czarujący list z podziękowaniami,
zaprosił mnie do siebie…
Ostatnim utworem Aleksandra Tansmana, skomponowanym przed śmiercią, w roku
1985, była miniatura na altówkę i fortepian, zatytułowana Alla polacca.
Kompozytor zmarł w Paryżu 15 listopada 1986 roku.
Obserwujemy obecnie wzrost zainteresowania osobą i twórczością
Aleksandra Tansmana, w Łodzi organizowany jest od lat 90. Międzynarodowy
Konkurs i Festiwal Indywidualności Muzycznych im. Aleksandra Tansmana, lecz zaniedbań wielu dziesięcioleci nie jest łatwo odrobić.
Cytaty za „TRZYKROTNIE UCAŁOWANY PRZEZ MUZĘ” rozmowa J. Tuszewskiego z A. Tansmanem
Komentarze
Prześlij komentarz